О свободолюбивом, независимом казахском народе, для которого честь превыше самой жизни:
«Малым — жанымның садақасы, жаным — арымның садақасы» —
«Богатством жертвуй ради жизни, жизнью жертвуй ради чести»
Об отце:
«Ата — асқар тау, Ана — бауырындағы бұлақ, бала — жағасындағы құрақ»
— Отец — неприступная гора, мать — родник у подножия горы, дитя — тростник, растущий на берегу реки
«Әкеге қарап ұл өсер».
«Әке көрген оқ жонар»
Глядя на отца, растет сын
Сын, воспитанный отцом, сам смастерит стрелу.
«Ата — балаға сыншы» — Отец главный критик своего ребенка
«Атаның жүгі — атанның жүгі» — Ноша отца тяжела, как вьюк верблюда.
«Жақсы әке — жаман балаға қырық жылдық ризық» — Добрая слава отца сорок лет служит непутевому сыну.
О женщине:
«Жақсы әйел жаман еркекті хан қылады» — Хорошая женщина плохого мужчину сделает ханом.
О женщине-матери:
«Анасын көріп қызын ал» — Возьми замуж дочь, прежде узнав, кто ее мать.
«Ағайынның алтын сарайынан ананың жыртық лашығы артық»
Дырявый шалаш матери лучше, чем золотой дворец родичей
«Әкесіз жетім — жартылай жетім, шешесіз жетім — бүтін жетім»
Сирота без отца — полусирота, сирота без матери круглая сирота
«Анаңды Меккеге үш арқалап барсаң да, қарызыңнан құтыла алмайсың»
Даже если трижды мать на себе в Мекку перевезешь — с долгом перед ней не рассчитаешься.
О детях:
Балалы үй — базар, баласыз үй — мазар
Дом с детьми, что базар — шумлив и весел, дом без детей, что могила — тих и печален.
Атадан ұл қалса — өзі қалғаны, қыз қалса — ізі қалғаны
Если после отца остался сын — значит, остался он сам, если осталась дочь, значит, остался след.
О девушках:
«Қыз жоқ жерде қызық жоқ» — Где нет девушек — нет веселья.
«Астың дәмін тұз келтірер, ауылдың сәнін қыз келтірер»
Вкус пищи — соль, краса аула — девушки.
«Ырыс алды қыз» — Предвестник счастья — дочь.
«Қыз — қонақ» — Дочь — гостья.
«Жібекті түте алмаған жүн етеді, қызды күте алмаған күң етеді»
Не умеющий расчесывать шелк — превратит его в шерсть, не умеющий заботится о дочери — превратит ее в рабыню.
О снохах и зятьях:
«Жақсы келін — қызыңдай, жақсы күйеу — ұлыңдай»
Хорошая невестка, как дочь родная; хороший зять, как сын родной
«Күйеу жүз жылдық, құда мың жылдық» — Зять на сто лет, сват на тысячу.
О сватьях:
«Досты періште қосады, құданы құдай қосады» — С другом сводит ангел, со сватом сводит сам Бог.
О гостеприимстве:
«Қонақ келмеген үй — мола» — Дом, в который не приходит гость, подобен могиле.
«Қонаққа кел демек бар да, кет демек жоқ» — Гостю можно говорить «приходи», «уходи» говорить нельзя.
«Таспен ұрғанды аспен ұр» — На удар камня отвечай угощением.
Об особой любви казахов к мясу:
«Жесем тісіме кіреді, жемесем түсіме кіреді» — Ем — в зубах застревает, не ем — во сне снится. (О мясе)
О скотоводстве:
«Малы бірдің жаны бір» — У кого скот общий, у того и душа едина.
«Мал ашуы — жан ашуы» — Боль за скот — боль души.
«Бірінші байлық — денсаулық, екінші байлық — ақ жаулық, үшінші байлық — бес саулық»
Первое богатство — здоровье, второе богатство — семья, третье богатство — наличие скота.
О Родине и патриотизме:
«Туған жерге туыңды тік» — Водрузи свой флаг на родной земле.
«Жері байдың елі бай» — Кто богат землей, у того богатая страна.
«Ер туған жеріне, ит тойған жеріне» — Человека тянет туда, где он родился, собаку тянет туда, где она наелась.
О труде:
«Бейнет қыл да зейнет қыл» — Потрудись, а потом и требуй.
«Еңбектің көзін тапқан, байлықтың өзін табады» — Кто найдет источник труда, тот найдет само богатство.
«Жас келсе іске — кәрі келсе асқа» — Молодому дело — старому угощение.
