Мақал-мәтелдер — Пословицы: Жан-жануарлар туралы — О животном мире

Қойшы көп болса,
Қой арам өледі.

Екі қошқардың басы
Бір қазанға сыймас.

Ісек қойдың басы үлкен,
Саулық қойдың жасы үлкен.

Ала қойды бөле қырыққан
Жүнге жарымайды.

Ақсақ қой түстен кейін маңырайды.

Ақсақ қой жатып семірер.

Семіздікті қой көтерер.

Семіздің аяғы сегіз.

Арық қой — тырысқақ,
Ашадам — ұрысқақ.

Жаман жасаққа жарамайды,
Желінсау қосаққа жарамайды.

Қарақұрт жесе
Қой семіреді.

Жаман қой ісегінде қартаяды.

Еркек қой бұралқы болмас.

Қасқырдың ойлағаны — арамдық.
Қойдың ойлағаны — амандық.

Қой егіз тапса,
Шөптің басы айыртуады.

Сүтсіз қой — маңырауық.

Күн батса,
Қойға соқпақ табылар.

Қойға қоңырау жараспас.

Тәңір асыраған тоқтысын
Қасқыр жемейді.

Арық малды асырасаң
Аузы-мұрныңды май етер.
Арам адамды асырасаң
Аузы-мұрныңды қан етер.

Тоқты тоймас,
Шөміш кеппес.

Мал аяған — аттан құр,
Төл аяған — ақтан құр.

Тоғыз қабат торқадан,
Тоқтышағымның терісі артық.

Ақсақ қой ауыл қасында,
Ия құдық басында.

Қойлы бай — қорлы бай,
Жылқылы бай — сылдыр бай.

Қойың саны мыңға жетсе,
Керегенің басынан бас кетпейді.

Қой семізі — қойшыдан.

Кәрі қойдың басы піскенше,
Тоқты қойдың басының
Арса-арсасы шығады.

Қой өлсе, қозы қалады,
Келер жылы өзі болады.

Аз қойда айран барда, өре жоқ.

Мал өсірсең қой өсір,
Өнімі оның көл-көсір.

Қой шелді болмай,
Төлді болмайды.

Арық қойда төстік жоқ.

Жетім қозы тас бауыр,
Түңілер де, отығар.

Қой көкпарға жарамас.

Қой алты күн аштыққа шыдайды.

Әркім өз қозысын қошқар қояды.

Ісі оңына басарда
Тоқты туып, шыбыш лақтар.

Қойлы бай — қорлы бай,
Сиырлы бай — сарымай.

Жетім қозы сүтке тоймас.

Қойдан қалған қозы
Қасқырға тап болады.

Аузы кіші, қарныәйдік,
Қой семірсе, көтерер.

Қарны кіші, аузы әйдік
Ит семірсе, құтырар.

Қой егіз туады:
Бірі қонаққа сойылады,
Бірі қошқар қойылады.

Қойды қорадан сатпа,
Аңды буазында атпа!

Егіздетіп төл өседі,
Еңбек етіп, ер өседі.

Семіз қозы пышаққа
Сұранып тұрады.

Қойдың басын құмға көм,
Сиырдың басын нуға көм,
Түйенің басын сорға көм.

Жетім қозы — маңырауық.

Төлден мал өседі.
Шыбықтан тал өседі.

Ақырап, қауыс,
Кәрі-құртаңды тауыс.

Төлге төл қосылса — егіз,
Көлге көл қосылса — теңіз.

Қойы көбейсе,
Қойшы таяғының құтты болғаны.
Қозы көбейсе,
Қойының сүтті болғаны.

Тойған қозыдай,
Ұйыған сүттей.

Жетім қозы маңырар,
Маңырар да отығар.

Жолдас боп өскен жора,
Жолдасын жолда қалдырмайды.
Берік боп салынған қора,
Қойын қасқырға алдырмайды.

Тайлы ауылда тоймаған,
Қойлы ауылда тояды.

Қойың болса,
Қора табылар.
Көңілің болса,
Жора табылар.

Пішенді салқында шап,
Қойды салқында бақ.

Қойдың басы сыйған жерге,
Денесі де сыяды.

Қырсықты қой,
Қыста қырқылады.

Әркім қолдағы барын,
Қошқар қояды.

Палуан болар баланың
Етек, жеңі кең келер.
Қошқар болар қозының
Маңдай жағы дөң келер.

Қойшы қошқарын мақтайды,
Тентек шоқпарын мақтайды.

Семіз қой қыстан майын жеп шығады,
Арық қой жанын жеп шығады.

Тентек тойды бұзар,
Шартық қойды бұзар.

Кенже туған қозыны
Қошқар қоймайды.

Бидайды қуырған,
Қойды шұбырған құртады.

Боз қырауда бойыңды көрсет,
Көктем шыға қойыңды көрсет.

Қыс қойыңды қопалы жерге қыстат,
Жаз қойыңа жазық жерді жайлат.

Қойшыны таяғы асырайды,
Қасқырды аяғы асырайды.

Әкесі қой баға білмегеннің
Баласықозы баға білмейді.

Ошақтан от қашты,
Қосақтан қой қашты.

Қойдықосақтауқиын,
Ағытуоңай.
Қалақты жасақтау қиын,
Тарқату оңай.

Тоғыз қойдың терісі
Тон шықпаған Толағай.
Жеті қойдың терісі
Жең шықпаған Толағай.

Кәрі қойдың жасындай жасым қалды.

Тұмса тұсақ қызғаншақ,
Тұмса бие құлынсақ.

Егіз қозыдай.

Қошқар соймай, қой сойсам,
Жасық дерсің.
Қой соймай, қошқарсойсам,
Сасық дерсің.

Күндіз қойын күтерсің,
Кешке жүнін түтерсің.

Қойы көптің — тойыкөп.

Саулығың шелдіболса,
Тұсағың төлдіболар.

Қой жүрген жер береке,
Қызжүрген жер мереке.

Қойым тоқ қорамда,
Қайғым жоқ боранда.

Қойға екі құлағынан
Басқаның бәрі жау.

Қынына қарап, пышағын таны,
Қозысына қарап, тұсағын таны.

Жарлының жалғыз қозысы.
Қасқырға жем болады.

Тойсаң,
Тоқтының еті топырақ татиды.

Тойөтті —
Қой бітті.

Қой— байлық,
Жылқы —сәндік.

Семіздікті қой көтерер.

Қойдай қоңыр,
Қозыдай момын.

Қой жайын көздесең
Құмға көш.
Сиыр жайын көздесең,
Сырға көш.

Астауда қалған суды
Арыққой ішеді.

Сиыр бақтым — сидаң қақтым,
Ешкі бақтым — еңіреп бақтым.
Қой бақтым— қоңыраулаттым.

Қой асығыдемегін,
Қолыңа жақсасақа қыл.

Қой қозысыніздейді,
Шаруа қонысыніздейді.

Қошқардыкүйегімен,
Киіктісүйегімен жұтады…

Айдай салдыңмалыөспейді.
Көре салдыңқойы өспейді.

Жақсы қойшының
Төлі түлеп туады,
Жаман қойшының
Төлі жүдеп туады.

Жаман қой өршіл,
Жаман ат тершіл.

Ақсақ қойдың аузына
Жел айдаған қаңбақ түсер.

Қой қорасына тартады,
Жігіт жорасына тартады.

Қыста қойыңды бақ,
Жазда шөбіңді шап!

Қора менікі болғанмен
Қойы елдікі.

Қойдан қойдың несі артық,
Қол басындай еті артық.
Ерден ердің несі артық,
Ойлап айтқан сөзі артық.

Жапанда өскен жапалақ
Көл қадірін білмейді.
Ербең құлақ еркек қой
Төл қадірін білмейді.

Қой төлемі — қозы.

Жылан жылы — жылыс,
Жылқы жылы — ұрыс,
Қой жылы — тыныс.

Құтты қонақ келсе,
Қой егіз туады.

Қойды күз құмға айда,
Жаз шымға айда.

Қойшының қызы
Қой келгенде таранады.

Қара құрт жеген қой семіреді,
Қан соқта жеген ит семіреді.
Пара жеген би семіреді.

Желінсау қой қосаққа кірмейді.

Қора оңды болса,
Қойың қоңды болар.

Қойшың малсақ болса,
Малдандым де.
Қойшың жаңсақ болса,
Алдандым де.

Ақ қошқар бүгін сойылар,
Алдыңа басы қойылар,
Ашыққан қарын тойынар.

Құдай бергеннің қойын
Қыдыр бағады.

Қой төлімен жарасты,
Жапырақ гүлімен жарасты.

Жалған сөз — жанға қас,
Жалқау қойшы малға қас.

Қойыңды жаз бақ, күз бақ,
Сонансоң құй бақ, құй бақпа.

Құрттаған қой
Кескекті ала кетер.

Ешкілі қой өрген.

Ешкіні түлен түртерде
Шопанның таяғына сүйкенер.

Бұрын шыққан құлақтан,
Кейін шыққан мүйіз озады.

Тоқал ешкі мүйіз сұраймын деп
Құлағынан айрылыпты.

Қасапшыға мал қайғы,
Қара ешкіге жан қайғы.

Айдағаның бес ешкі,
Ысқырығың жер жарады.

Қотыр теке қора былғар.

Сақал текеде де бар.

Жаман теке — сүзіскек,
Жаман жігіт — ұрысқақ.

Ешкі сойғанның екі заты бар:
Мүйізі пышағына сап,
Терісі мосысына қап.

Бірлақ екі адамды талтаңдатады.

Жалғыз ешкі лақтап,
Уызына жарытпас.

Ешкі бастаған қой,
Егінге түседі.

Таудағы киік
Таста ойнақтаса,
Төменде тұрған текенің
Тұяғы қышиды.

Егіз лақты ешкіге
Екі елі май кім берсін?!

Есің кетсе ешкі жи,
Ешкі жиып, есің жи.

Лақпын деп ойлайды тоқал ешкі.

Шыбынды шыбықпен айдаған,
Шыбышты сырықпен айдаған.

Ешкі қырққан сайын бір өледі,
Ер жігіт ұялған сайын бір өледі.

Ақ серке қой бастайды,
Ақын жігіт той бастайды.

Қой семірсе құт
Ешкі семірсе жұт.

Тентектің есі-дерті—бұзу,
Текенің есі-дерті — сүзу.

Жетім жылап күн кешеді,
Лақ маңырап су ішеді.

Ешкі мінген балаға
Есек мінген ерсі емес.

Бақ-бақ еткен текені
Қыс түскенде көріңіз.
Батырсынған көкені
Іс түскенде көріңіз.

Тілеп алған баламды,
Теке теуіп өлтірді.

Бес бәлекке бес қарақшы,
Сегіз ешкіге сексен теке.

Жылкы атасы — Қамбар ата,
Сиыр атасы — Зеңгі баба,
Түие атасы — Ойсыл қара,
Қой атасы — Шопан ата,
Ешкінің иесі — Сексек ата.

Өзім асырап өсірген текешігім
Өзіме тап берді.

Ешкі тұқымы — егіз лақ,
Қой тұқымы — қоңыр тұсақ.

Қасқырдан қайрат кетсе,
Ешкіні апа, текені жезде дейді.

Нар жолында жүк қалмас.

Көрмес түйені де көрмес.

Қуырдақтың әкесін
Түйе сойғанда көрерсің.