Загадки на казахском языке про землю, явления природы
| Сатайын десем ауыр кілем, Сатпайын десем тәуір кілем. /Жер/ | Өлшеусіз піштім, Жіпсіз тіктім. /Жер/ |
| Зер, зер кілем, зер кілем, Көтерейін десем зор кілем. /Жер/ | Қағар, қағар, қағар кілем, Қағайын десе ауыр кілем. /Жер/ |
| Жайы-жайы, жай кілем, Жайылып жатқан бір кілем, Түр-түр кілем, Төгіліп жатқан кір кілем. /Көктемдегі жер/ | Үлкен, үлкен түйені Тастапты атам шөгеріп. Өркеші бұлтқа тиеді, Бауыры жатыр көгеріп. /Тау/ |
| Көтеріп орман, тоғай, тастың бәрін Жапанда шөгіп жатыр үлкен нарым. /Тау/ | Ақ жылан аяғы жоқ, көзі де жоқ, Сөйлеген не бір ауыз сөзі де жоқ. Тоқтамай қысы-жазы кезе берер, Үстінде бір жапырақ бөзі де жоқ. /Өзен/ |
| Шыққанда шығыны жоқ, Жауса жауын бүйірі тоқ, Қыста жылтыр қақ болар, Түртінектеп тынымы жоқ. /Өзен/ | Бар-бар, атым бар, Жүйрік қана затым бар. Жылқыға ұқсап кісінемес, Қолға ұстасам, тістемес. /Арықтың суы/ |
| Бір шұқырда көп шұқыр, Іштен түртіп көп шұқыр. /Бұлақ суы/ | Ақ боз атым арынды, Ақ көйлекке малынды, Таудан тасты атқылап, Таудан түсті шапқылап. /Тау бұлағы/ |
| Жылт-жылт еткен, Жырадан өткен. /Су/ | Ұзын-ұзын ұз келеді, Ұзын бойлы қыз келеді. Қасы қалтырап, Көзі жалтырап. /Су/ |
| Қара атым қалтырауық, Қабырғасы жалтырауық. /Су/ | Бір жылан жол салыпты әрбір сайға, Сай түгіл жол салыпты әрбір жайға. /Су/ |
| Бар-бар, бар атым, Бар бойынша жорға атым. Ажырақ көрсең, тістеме, Байтал көрсең, кісінеме. /Су/ | Аяғы жоқ жүреді, Сылқ-сылқ күледі. /Су/ |
| Отқа жанбас, Суға батпас. /Мұз/ | Отқа күймейді, Суға шөкпейді. /Мұз/ |
| Төмен қарап өседі, Күн жылына өшеді. /Сүңгі/ | Қыстыгүні аппақ, Жаздыгүні сұп-сұйық. /Қар, су/ |
| Ақ қойым тұрып кетті, Қара қойым жатып қалды. /Қар мен жер/ | Қыста бар да, жазда жоқ, Ол көп болса көңіл тоқ. /Қар/ |
| Қара сиыр туып кетер, Қара сиыр жатып қалар. /Қардың кетуі/ | Мамықтай ұлпа, Қанттай ақ. Қыста жер бетін басады, Жазда сайға қашады. /Қар/ |
| Тама-тама тас тескен. /Тамшы/ | Мұрынсыз шымшық мұз теседі. /Тамшы/ |
| Шолақ мылтық жер теседі. /Тамшы/ | Жазда болмайды, Қыста болады. Терезеге қонады, Әсем ою ояды. /Қырау/ |
Жер, табиғат құбылыстары туралы қазақ тіліндегі жұмбақтар
| Құлағы мен көзі жоқ, Жоқ тіпті қол мен аяғы. Бірақ ғажап өнерпаз, Мәнерлеп ою ояды. /Қырау/ | Қолы жоқ, сурет салады, Тісі жоқ тістеп алады. /Аяз/ |
| Есіктен кірді еңкейіп, Төрге шығады қампайып. /Аяз/ | Терісін жыртпай етін жеген, Жілігін шақпай майын жеген. /Аяз/ |
| Қуып едім мойнын бұрмады, Ұстайын деп ем қолға тұрмады. /Боран/ | Қанаты жоқ ұшады, Аяғы жоқ желеді, Аузы жоқ ұлиды. /Боран/ |
| Қол-аяғы жоқ болса да, Қақпа есікті аша алған. /Жел/ | Бар екен бір мақұлық боздайтұғын, Жұлқынып төңіректі қоршайтұғын. Жаһанды жалпағынан басып өтіп, Ұшқан құс, жүгірген аң озбайтұғын. /Жел/ |
| Ашуланып бұртиды, Аузы көпіріп құтырды. Ашушаң ақымақ, Кез келгенді ұшырады. /Құйын/ | Өрге қарай құтылды, Сырына келіп қосылса, Өз-өзінен құтырды. /Құйын/ |
| Қусам да жеткермеді, тұра қашты, Барды да бұрыш қаптың аузын ашты. /Боран/ | Бір нәрсе көруге көп, ұстауға жоқ, Жаздыгүні көп болар, қыстауға жоқ. Тұрмайды бір мекенде қарауытып, Қаншама жалынып, жалпайсаң жоқ. /Сағым/ |
| Алтын аяқ, Жете алмадым, Жалаң аяқ. /Сағым/ | Қанатсыз құс жақын барады, Көзінен жас тамып барады. /Бұлт/ |
| Көк көрпенің мақтасы, Әр жерде жүр бытырап. Біріктіруге қол жетпес, Болды-ау шіркін ысырап. /Бұлт/ | Айдаһар аузын ашса, арс етеді, Гауһары жерге түссе, жарқ етеді. /Найзағай/ |
| Бір нәрсе етегі кең, найзасы бар, Қосылған адамзатқа хайласы бар. Мекені жерде емес, көлде емес, Адамға әр уақытта пайдасы бар. /Найзағай/ | Әуеден күбі түсті, Күбінің түбі түсті. /Күннің күркіреуі/ |
| Мені ешкім көрмейді, Дауысымды есітеді. /Күннің күркіреуі/ | Аспандағы әсем белбеуді, Алып белге буынсам. /Кемпірқосақ/ |
| Көкке шықса бұлт, Жерге түссе шаңыт. /Тұман/ | Қара таудың басында Киік кетіп барады. Қол-аяғы баурына Тиіп кетіп барады. /Тұман/ |
| Көтеріліп теңізден Аспанға биік барамын. Биіктен қайта түскенде Өңі кірер даланың. /Жаңбыр/ | Таудан топ түсті, Аяқ-қолы жоқ түсті. /Бұршақ/ |
